Dena den, ikuspegi konplexu eta askotarikoa integratzen saiatu arren, kontuan hartuta errealitatea, eta are gehiago zibernetikoa, neurrigabea dela eta nerabe adina nerabezaro daudela, eta, beraz, lehen aipatutako esperientzietatik sortutako saiakuntza huts gisa idazten dela hau, helburua ez da diskurtso bakar eta erraz bat sortzea, baizik eta esperientzia honetan zehar aurkitu diren gogoeta teoriko eta praktiko batzuk planteatzea.

 ZER DAKAR NERABEZAROAK?

Bere identitateekin eta sexu-orientazioekin arakatzea ezaugarri duen prozesu subjektibo gisa igarotzen da nerabezaroa, eta, gainera, horiek bat egiten dute bizikide dituzten –eta aurre ere egiten dieten– kontraesanekin, zeintzuk nerabezaroa “izan beharra” aurrez aurre jartzeko eta, aldi berean, bere nahi eta kezkei erantzuteko funtsezko une gako gisa kokatzen duten. Identitateak eraikitzeko, nork bere burua ezagutzeko, ezinbesteko etapa gisa kokatzen da. Esploratzeko unea da, eta esperientzia eta bizipen pertsonal eta sozial ugari ditugu. Horregatik, etapa honetarako garrantzitsua da erreferenteak hartzea, imitatzea eta modak jarraitzea. Etapa honetako kide izatearen sentimendua, beraiek esango luketen bezala, “brutala” da, eta, beraz, haien lagunek, taldeek eta identifikatzen eta gustatzen zaienak berebiziko garrantzia izango dute haientzat.

Era berean, transgresiorako etapa perfektua da, hartan aurkitzen baitituzte beren mugak eta autoezagutza handiagoa. Horrela, ohikoa izango da arauak urratzea eta gurasoen abisuak haustea. Etapa horren parte da beren familienganako distantzia, eta lagunei erreparatzen diete gehien; une horretan, beren burua ezagutu behar dute.

 GEURE NAGUSIZENTRISMOA
LANDU

Zalantzarik gabe, nerabezaroarekin lan egiteko eta haien errealitateak ulertzeko, lehenik eta behin geure burua interpelatu behar dugu. Geure burua zalantzan jarri, nondik begiratzen dugun eta nondik hitz egiten diegun pentsatu. Zalantzan jartzen al dugu haien hitza? Zalantzan jartzen al ditugu haien sufrimenduak? Uste dugu “adinaren” gauzak direla?

Askotan, nerabeei izaki enigmatiko, konplexu eta arazoak sortzen dituzten izaki gisa begiratu izan zaie. Haien jarrerak zalantzan jartzen ditugu, eta “iraganeko garaiak” hobeak izan zirela dioen diskurtsoa sortzen da, geure buruari planteatu gabe gure belaunaldietan matxinadak izan zirela, erreferenteei jarraitu geniela, kodeak imitatu genituela eta, beharbada, matxistagoak izan ginela eta produktu eta eduki sexistagoak kontsumitu genituela.

Zalantzan jartzen ditugu haien jarrerak, eta diskurtso bat sortzen da, “Iraganeko garaiak” hobeak izan zirela dioena…

izan ere, nerabezaroaren inguruan oihartzun sozial oso negatiboa sortu da, eta orain are pandemia kutsatzearen errua ere haiei egozten zaie.

Horrela, nerabezaroan pentsatzen baldin badugu, eta teknologien edo generoaren aldagaia gehitzen badugu, sarritan ez datozkigu gure iruditerietara negatiboan dauden hitzak eta adierak baino. Izan ere, oso diskurtso kaltegarria sortu da haien aurka, eta horrek errealitatea beste prisma konplexuago batzuetatik ikustea eragozten digu.

NERABEZAROA ETA HIKT

Are gehiago, Harreman, Informazio eta Komunikazio Teknologiekin (HIKT) duten interakzioan ulertu behar dira nerabezaroak. Baiki, gaur egun erabiltzen ditugun teknologiak eta tresnek bereziki balio digute harremanak izateko, mundu berriak eta askotariko espazioak kudeatzeko. Beste errealitate batzuekin konektatzeko.

Horrela, belaunaldi berriek, Z Belaunaldiak deritzenek, hasiera-hasieratik (elkar)bizi izan dira HIKTekin eta beren identitateak eta harremanak kanal teknologiko horien bidez kudeatu dituzte, eta horrek natibo digital bihurtzen ditu. Hau da, zehaztasunak ulertzeak bizitza digitala aztertzea esan nahi du, eta hura konplexutasunetik ulertzea.

HIKTak egoteko, elkarrekin bizitzeko eta harremanak izateko espazio gisa kokatzen dira. Hala, garrantzitsua da ikuspegi katastrofistek eta nagusizentrikoek ez gainezkatzea haiekin ditugun interakzioak. Beharrezkoa da haien errealitateak zalantzan jartzea eta aztertzea posizio horizontalagoetatik, horiek arriskuak ikusaraz baititzakete, baina baita leku horietan dauden aukerak ere.

Zehazki, azken ikerketen arabera, nerabezaroa eta gaztaroa etengabe lotuta daude. European Institute Gender Equality (EIGE, 2020) erakundetik ateratako datuen arabera, 16 eta 25 urte bitarteko nerabe eta gazteen %98k egunero erabiltzen ditu tresna teknologikoak, eta, estatu mailan, berriz, % 99k, eta ez dago ia alderik sexuaren arabera.

EAEko nerabeen bizitza digitalean gehien erabiltzen diren kanalen artean, Gazteen Euskal Behatokiaren txosten berrienaren arabera (2019), bideo-jokoak (%50), YouTube (%80) eta sare sozialak (%99,7) daude. Zehatzago, txosten berak dio gehien erabiltzen diren sareen artean WhatsAppp (%96,7) eta Instagram (%89,9) daudela.

Txosten honetan jaso ez arren, nazioarteko beste azterlan batzuek adierazten dute TikTok aplikazioa, musikara eta bideo laburren sorkuntzara bideratutako aplikazioa, eragin handia hartzen ari dela oso gazteen artean, eta erabiltzaileen %40 10 eta 19 urte bitartekoak direla.

Beraien elkarbizitza digitalari dagokionez, garrantzitsua da adieraztea haren barruan eduki eta produktu ugarien agertokia aurkitu dutela. Klik bakar batean sar daitezkeen hamaika espazio eta leku, eta, are liluragarriago, batez ere etapa honetan, erreferente handienetatik hurbil egon daitezke. Erreferente horiek gaur egun YouTuberrak, Instagramerrak eta TikTokerrak direla esan daiteke…

NERABEZARO ETA ZIBERRINDARKERIA MATXISTAK

Espazio horietan, gazteek eta nerabeek beren dibertimenduak, erreferentzia-hartzeak, kudeaketa pertsonala eta pertsonalak aurkitzen dituzte, baina erasoak eta jazarpenak ere jasaten dituzte, hala nola: zirikatzea, jazarpena, identitatea ordeztea, intimitatea urratzea, gizarte-bazterketa, irainak, birusak eskualdatzea, borroka-bideoak, eta abar eta abar.

Akademikoki eta hedaduraz, eguneroko bizitzan, nerabezaroan eta gaztaroan jasotzen diren eraso eta jazarpen mota horiei Cyberbullying izena eman zaie. Jatorrian, bullying “tradizionalarekin” paralelismo bat dago, baina beste jazarpen horri ez bezala, ziberjazarpena kanal digitalen bidez gertatzen da, eta, beraz erasoaren intentsitatea eta kaltea handiagoak dira, kontuan hartuta:

1) erasotzailearen anonimotasuna, zigorgabetasun handiagoa ahalbidetzen duena;
2) erasoak etengabe, oso azkar, eta aldi berean pertsona kopuru handi batek eragin ditzake; eta
3) jazarpena “entzuleria” handi baten aurrean egiten da.

Hiru baldintza horiek eraso-egoera eta biktimaren egoera hertsatzaileagoa izatea errazten dute, eta, horrela, eraso globala eta ez tokikoa sortzen da.

Hiru baldintza horiek eraso izaera errazten dute, eta biktimaren egoera hertsagarriagoa da; horrela, eraso globala sortzen da, eta ez tokikoa. Horrek segurtasunik eta kezkarik eza eragiten du, baita beldurra ere biktimarengan, eta ez da inoiz ere “salbu” sentitzen.

Hala ere, neska-mutilek akademikoki eta sozialki jasaten dituzten erasoak ez dira zalantzan jarri ikuspegi konplexuagoetatik. Kasu isolatu gisa tratatu dira, eta soilik erasoa jasaten duen pertsonaren eta erasotzen duenaren ezaugarri zehatzei erreparatu zaie. Baina kontua da eraso horiek, offline bizitzan gertatzen direnak bezala, errotze kultural tradizionalek eta sistema (hetero)patriarkaletatik, kapazitistetatik, kapitalistetatik, arrazistetatik… ematen diren pribilegioen eta zapalkuntzen banaketari emandako erantzun sakon eta sozial batek markatzen dituztela.

Ez da azterketa intersekzionalagorik egin, eta, beraz, izenik gabeko indarkeriak dira, eta gogora dezagun izendatzen ez dena ez dela existitzen. Beharrezkoa da haren jatorria ikusaraztea, eta, horrela, terminologia feminista bat bereganatzea, bere izatean indarkeriaren sustraia planteatuko duena. Hori dela eta, ziberrindarkeria matxistei buruz hitz egitea proposatzen da, tradiziozko imajinario horiei erantzuten dieten pribilegiozko eta zapalkuntzako ariketen kontrol-mekanismo gisa.